ฝุ่นจากหนังสือ ทำให้เสี่ยงเชื้อราในปอด
ฝุ่นจากหนังสือ ทำให้เสี่ยงเชื้อราในปอดจริงหรือ ตอบได้เลยว่าจริงที่สุด ฝุ่นละอองและเชื้อราที่ซ่อนตัวอยู่ในหนังสือ โดยเฉพาะหนังสือเก่าหรือหนังสือที่เก็บในที่ชื้นและมืด สามารถเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของเชื้อราชนิดต่าง ๆ ได้
การเก็บหนังสือที่ผิดวิธี นอกจากจะสร้างความเสียหายให้แก่หนังสือแล้ว ยังเป็นแหล่งก่อเกิดโรคได้อีกด้วย เพราะมีฝุ่นเกาะตามหน้งสือ หากมีความชื้นสูงร่วมกับมีสปอร์เชื้อราที่ลอยอยู่ในอากาศตกลงมา และเติบโตบนหนังสือ จนกลายเป็นแหล่งเพาะเชื้อราได้
โรคจากเชื้อราในหนังสือ ได้แก่ โรคเชื้อราในปอดจากเชื้อแอสเปอร์จิลลัส ฟูมิกาทัส สามารถเข้าไปในหลอดลมฝอย และเกาะกับเนื้อเยื่อ โดยปกติร่างกายของเราจะสามารถกำจัดเชื้อราได้ แต่เชื้อรากลุ่มนี้มักทนทานต่อการกำจัดของเม็ดเลือดขาวมากกว่าเชื้อราทั่วไป
ทำไม? หนังสือถึงเป็นแหล่งสะสมเชื้อรา
- กระดาษเป็นอาหารของเชื้อรา : กระดาษทำมาจากเยื่อไม้ ซึ่งเป็นแหล่งอาหารชั้นดีสำหรับเชื้อราหลายชนิด
- ความชื้น : สภาพแวดล้อมที่ชื้น และอับชื้น เป็นปัจจัยสำคัญ ที่ทำให้เชื้อราเจริญเติบโตได้ดี
- ที่มืด : เชื้อราหลายชนิดชอบเติบโตในที่มืด และไม่มีแสงแดด
- การสัมผัส : การสัมผัสหนังสือบ่อย ๆ จะทำให้ฝุ่นละออง และเชื้อราเกาะติดมือเรา และอาจแพร่กระจายไปยังที่อื่น ๆ
- การสะสมฝุ่น : ฝุ่นที่สะสมอยู่บนหนังสือ สามารถนำพาเชื้อราและสปอร์ของเชื้อรา หนังสือจึงกลายเป็นแหล่งแพร่เชื้อได้
วิธีเก็บหนังสือให้รอดจากฝุ่น และความชื้น
เก็บหนังสือในที่แห้งและอากาศถ่ายเท
- เลือกเก็บหนังสือในห้องที่มีความชื้นต่ำ (ไม่เกิน 30-50%) และมีการระบายอากาศดี เพื่อป้องกันเชื้อรา
- หลีกเลี่ยงการวางหนังสือในห้องน้ำ ห้องใต้ดิน หรือบริเวณใกล้กับหน้าต่างที่อาจได้รับความชื้นจากภายนอก
ใช้ชั้นวางปิดหรือกล่องที่ป้องกันฝุ่น
- เก็บหนังสือไว้ในชั้นวางที่มีประตูปิด หรือใช้กล่องเก็บหนังสือที่ปิดมิดชิด แต่ต้องแน่ใจว่ามีการระบายอากาศ
- หากใช้กล่องพลาสติก ควรใส่สารดูดความชื้น (เช่น ซิลิกาเจล) ไว้ในกล่องเพื่อป้องกันความชื้นสะสม
ทำความสะอาดชั้นวางและหนังสือเป็นประจำ
- ใช้ผ้าสะอาดเช็ดหนังสือและชั้นวางหนังสือเพื่อขจัดฝุ่นอย่างน้อยเดือนละครั้ง
- ถ้าเป็นหนังสือเก่า ให้ใช้แปรงขนอ่อนหรือผ้าสะอาดปัดฝุ่นเบา ๆ เพื่อป้องกันไม่ให้ฝุ่นสะสมจนเป็นแหล่งสะสมเชื้อรา
ใช้เครื่องฟอกอากาศหรือดูดความชื้น
- การใช้เครื่องฟอกอากาศสามารถช่วยลดปริมาณฝุ่นในห้องเก็บหนังสือได้
- วางเครื่องดูดความชื้นในห้องเพื่อควบคุมความชื้นให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม
ระวังการเก็บหนังสือแน่นเกินไป
- เก็บหนังสือให้มีช่องว่างเล็กน้อยระหว่างแต่ละเล่ม เพื่อให้หนังสือหายใจได้ และลดการสะสมของฝุ่นและความชื้นที่อาจเกาะตามปกหรือสันหนังสือ
เก็บหนังสือในแนวตั้ง
- เก็บหนังสือในแนวตั้งที่สันหนังสือหันออกด้านนอก เพื่อป้องกันการเสียรูปของเล่ม และป้องกันฝุ่นเกาะที่ปกหนังสือ
อันตรายจากการสูดสปอร์เชื้อราเข้าไป
- ติดเชื้อราในปอด : สปอร์เชื้อราอาจเข้าไปฝังตัวในปอด ทำให้เกิดการอักเสบ และในรายที่รุนแรงอาจนำไปสู่โรคปอดอักเสบจากเชื้อราได้
- อาการแพ้ : สปอร์เชื้อราเป็นหนึ่งในสาเหตุสำคัญ ที่ทำให้เกิดอาการแพ้ เช่น จาม คัดจมูก หายใจขัด และในบางรายอาจมีอาการรุนแรงถึงขั้นหอบหืดกำเริบ
- การติดเชื้อระบบทางเดินหายใจ : การสูดดมสปอร์เชื้อราในปริมาณมาก สามารถทำให้เกิดการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ โดยเฉพาะในผู้ที่มีสุขภาพปอดไม่แข็งแรง หรือภูมิคุ้มกันบกพร่อง การติดเชื้ออาจนำไปสู่โรคปอดอักเสบ (Pneumonia) หรือโรคหลอดลมอักเสบ (Bronchitis)
- โรคเชื้อราในโพรงจมูก (Fungal Sinusitis) : การสูดสปอร์เชื้อราสามารถทำให้เกิดการติดเชื้อในโพรงจมูก ทำให้เกิดอาการอักเสบและการติดเชื้อในโพรงจมูกได้ เช่น อาการคัดจมูก น้ำมูกไหล และอาการปวดศีรษะ
- ปัญหาสุขภาพอื่นๆ : การสัมผัสกับเชื้อราในระยะยาว อาจส่งผลกระทบต่อสุขภาพในด้านอื่น ๆ เช่น ผิวหนังอักเสบ ตาแดง โรคปอดเรื้อรัง และระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ
วิธีป้องกันและแก้ไขปัญหา
- ทำความสะอาดหนังสือ : ควรทำความสะอาดหนังสือเป็นประจำ โดยใช้ผ้าแห้งสะอาดเช็ดฝุ่น หรือใช้เครื่องดูดฝุ่นที่มีหัวดูดขนาดเล็ก
- จัดเก็บหนังสือให้ถูกวิธี : เก็บหนังสือในที่แห้ง และมีอากาศถ่ายเทสะดวก หลีกเลี่ยงการวางหนังสือซ้อนกันเป็นชั้นหนา
- ใช้เครื่องฟอกอากาศ : การใช้เครื่องฟอกอากาศที่มีแผ่นกรอง HEPA สามารถช่วยกำจัดฝุ่นละอองและสปอร์เชื้อราในอากาศได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- สวมหน้ากากเมื่อทำความสะอาด : ขณะทำความสะอาดหนังสือ ควรใส่หน้ากากอนามัยเพื่อป้องกันการสูดฝุ่น และสปอร์เชื้อราเข้าไป
- ตรวจสอบหนังสือเป็นระยะ : ตรวจสอบหนังสือเป็นประจำ หากพบหนังสือที่เปียกชื้นหรือมีเชื้อราขึ้น ควรนำไปทำความสะอาดหรือทิ้งทันที
ข้อควรระวังในการใช้เครื่องฟอกอากาศ
- ไม่ควรวางเครื่องฟอกอากาศไว้ใกล้กับแหล่งความร้อน เช่น เตาผิง เตาแก๊ส เตาอบ หรือแสงแดดโดยตรง
- ไม่ควรวางเครื่องฟอกอากาศไว้ในห้องที่มีความชื้นสูง เช่น ห้องน้ำ ความชื้นสูงอาจทำให้ไส้กรองเสื่อมสภาพเร็วขึ้น
- ไม่ควรใช้เครื่องฟอกอากาศที่มีเสียงรบกวนมาก อาจรบกวนการนอนหลับได้
- หากเครื่องฟอกมีสัญญาณเตือนการเปลี่ยนแผ่นกรองหรือปัญหาอื่นๆ อย่าละเลยและควรตรวจสอบและแก้ไขทันที
